MS nedir? MS’te yorgunluk için ne yapmalı?

Doç. Dr. Emin Özcan, MS'in "beyinde ve omurilikte sinirleri saran kılıfa karşı kendi bağışıklık sistemimizin saldırması sonucu görme kaybı, bulanık görme, dengesizlik, kollarda ve bacaklarda güçsüzlük ile seyreden özellikle genç erişkin çağda daha sık görülen nörolojik bir hastalık" olduğunu söyledi. Bu hastalıkta en sık ortaya çıkan ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen şikayetlerden biri olan yorgunlukla ilgili merak edilenleri anlatan Özcan, hastaya ilaç başlamadan önce değerlendirilmesi gereken yaklaşımları da anlattı. MS’ te Yorgunluk Nedir? MS’ te görülen yorgunluk hastanın günlük işlerini veya yapması gereken işlerini yapmasına engel olan fiziksel ve/veya mental enerji yokluğu durumu olarak tanımlanabilir. Ağrı gibi yorgunluk da subjektif bir kavram olup hastanın yaşam kalitesini ciddi olarak olumsuz etkileyen bir durumdur. Yorgunluk, sağlıklı bireylerdeki halsizlikten farklı bir durumdur.MS’te Yorgunluk Ne Sıklıkla Görülür ? Yorgunluk MS’te çok sık görülmektedir. Bir çalışmada sıklığı yüzde seksenin üzerinde bulunmuştur. MS’ in her tipinde ve her aşamasında görülebilir. MS hastaları tarafından en çok şikayet edilen ve hastaların ifadelerine göre en can sıkıcı semptom olarak öne çıkmaktadır.Yorgunluk, zihinsel ve fiziksel aktiviteyi dolayısıyla yaşam kalitesini bozmaktadır. Yorgunluk hastanın diğer nörolojik semptomlarından bağımsız olarak dizabiliteye (özürlülük, engellilik) yol açmaktadır. Yorgunluk işte, sosyal ortamlarda ve boş vakitlerde yapılan aktivitelerin bozulmasına yol açmaktadır. MS’ te Yorgunluk Neden Olur? MS’ te görülen yorgunluğun tam olarak nedeni bilinmemektedir. Olası nedenler olarak araştırılmakta olanlar arasında;-Bağışıklık sisteminin bozukluğu -Sinir sistemi ile endokrin(hormonal) sistemin uyumsuz çalışması -Sinir iletim bozuklukları -Merkezi sinir sisteminin bazı bölümlerinin düşük metabolik aktivite göstermesi -Miyelin hasarı nedeniyle sinir sisteminin işlevlerini tam olarak yerine getirememesi sayılabilir.Yorgunluğa Yol Açabilen MS Dışı Diğer Nedenler Nelerdir ? Yorgunluk, MS hastalığının direkt olarak yol açabildiği bir durumdur. Ancak bazı eşlik eden tablolar yorgunluk gelişmesini veya şiddetinin artmasına neden olmaktadır. MS hastalarında yorgunluk varlığı ve şiddeti değerlendirilirken mutlaka katkıda bulunabilecek diğer faktörler de sorgulanmalıdır. Bu faktörler;Hastanın kullanmakta olduğu tüm ilaçlar mutlaka sorgulanmalıdır. Sedasyon ve uykuya yol açabilecek ilaçların varlığı araştırılmalı varsa sonlandırılmalıdır. Depresyon varlığı mutlaka sorgulanmalı varsa MS konusunda deneyimli bir psikiyatrist tarafından değerlendirilmeli ve etkin tedavisi düzenlenmelidir.Yorgunluk tablosuna yol açabilecek ya da arttırabilecek kronik medikal durumların dışlanması amacıyla ayrıntılı laboratuvar incelemesi yapılmalıdır. (B12 eksikliği, idrar yolu enfeksiyonu, anemi, hipotiroidizm, karaciğer veya böbrek hastalığı gibi) Detaylı bir muayene ve değerlendirme ile yeni hastalık aktivitesi açısından hastayı takip eden nöroloji uzmanı tarfından araştırılmalıdır. Yorgunluk, MS alevlenmesinin başlangıç semptomu olabilir. Yaşam tarzı, alışkanlıklar ayrıntılı sorgulanmalıdır. (alkol, sigara kullanımı, uykusuzluk, uyuşturucu madde kullanımı vb.)Yorgunluğun İlaç Dışı Tedavisi Var mıdır ? İlaç dışı tedaviler hastaya ilaç başlamadan önce değerlendirilmesi gereken yaklaşımlardır. Aerobik egzersizin yorgunluğun azalmasında faydalı olduğuna dair yayınlar mevcuttur. Bu nedenle egzersiz yorgunluğu olan hastalarda önerilmektedir. Ancak egzersizin tipi, süresi, sıklığı hastanın mevcut durumuna göre şekillendirilmelidir. MS konusunda deneyimli bir fizyoterapist tarafından ayrıntılı değerlendirilen hastanın mevcut tablosuna en uygun ev egzersiz programları düzenlenmelidir.Hastaların egzersiz programlarından ancak birkaç hafta sonra fayda görmeye başlayacakları konusunda bilgilendirilmelidir. Etkili enerji kullanım stratejileri hastaların gün boyu enerjilerinin nasıl en etkin bir biçimde kullanacakları konusunda fayda sağlayabilmektedir. Bu stratejiler genellikle bir ergoterapist (occupational therapist) tarafından düzenlenmektedir. Hedef çoğunlukla hastaların sınırlı enerjilerinin en anlamlı ve önemli aktivitelere harcamalarını sağlamak, önemsiz ve faydasız işlere fazla enerji harcamalarının önüne geçmektir. Öneriler; Yardımcı araç kullanımı Çevresel faktörlerin iyileştirilmesiPlanlı kısa uykular veya dinlenme aralarıAktivite günlüğü tutmaUyku hijyenini arttırmaya yönelik tavsiyelerStresle başa çıkma yöntemlerinin kullanımı Sıcaklığa hassasiyet nedeniyle oluşan yorgunluğun azaltılmasında soğutucu aletler kullanılabilir. Bu aletler sıcak havalarda kullanılabileceği gibi egzersiz esnasında da kullanılabilmektedir. Etkin ve uygun uyku hijyeni mutlaka vurgulanmalıdır. Ayrıca bilişsel davranışçı terapi ve diğer davranışsal veya relaksasyon teknikleri, yorgunluk ile başa çıkmada önerilen diğer yöntemler arasında sayılabilir.Yorgunluğun İlaçla Tedavi Seçenekleri Nelerdir? Semptomatik tedaviler diğer ilaç dışı yöntemlerle birlikte düşünülmelidir. MS’ te görülen yorgunluğun tedavisinde Amerikan ilaç dairesi (FDA) tarafından onaylanan bir ilaç bulunmamaktadır. Hasta için en uygun medikal tedavi, hastayı takip etmekte olan nöroloji uzmanı tarafından belirlenmelidir.MS gibi kronik hastalıklarda hastalığın seyri boyunca düzenli kontrollere gitmesinin ve etkin takip edilmesinin çok önemli olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Emin Özcan, hekim ile iş birliği içinde uygun medikal ve paramedikal tedavi seçenekleriyle yorgunluk da dahil olmak üzere yaşam kalitesini olumsuz etkileyen şikayetlerin en aza indirilebileceğini belirtti.