Mahfi Eğilmez’den çarpıcı analiz! Hayat pahalılığına neden sessiziz?

---

İktisatçı Mahfi Eğilmez, “Büyük Sessizlik Kuramı” başlıklı yazısında, fizikçi Enrico Fermi’nin evrendeki uygarlıkların varlığına rağmen iletişim eksikliğini sorgulayan Fermi Paradoksu’nu, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal sorunlarına uyarladı.

Yüksek enflasyon, düşük büyüme, gelir dağılımındaki bozulma ve orta sınıfın yok oluşuna rağmen toplumun geniş kesimlerinin hayat pahalılığına tepkisiz kalmasını “Türkiye’ye özgü bir büyük sessizlik” olarak tanımladı. Eğilmez, “Satın alma gücümüz eridi, özel okul fiyatları Avrupa’yı geçti, ama kimse sesini çıkarmıyor” diyerek bu sessizliğin ardındaki dinamikleri analiz etti.

Fermi Paradoksu ve Türkiye’nin Ekonomik Sessizliği
Eğilmez, Fermi Paradoksu’nun, evrende uygarlıkların var olma olasılığına rağmen onlardan iz veya iletişim olmaması çelişkisini ifade ettiğini hatırlattı. Türkiye’de ise ekonomik sorunlara rağmen toplumun sessizliğini bu paradoksa benzetti: “Yaşam giderek pahalı hale geliyor, ama buna ses çıkaranların sayısı az. Herkes sessizce artan fiyatlara uyum sağlıyor.” Eğilmez, bu sessizliğin, özellikle düşük gelir gruplarının durumu “kader” veya “sınav” olarak kabullenmesinden kaynaklandığını belirtti.

Türkiye’nin Ekonomik Sorunları: Orta Sınıf Yok Oluyor

Eğilmez, Türkiye’deki temel sorunları şu şekilde sıraladı:

Yüksek Enflasyon ve Düşük Büyüme: Son yıllarda ekonomik büyüme yavaşlarken, enflasyon hızla yükseldi. TÜİK’e göre, Nisan 2025’te yıllık enflasyon %65’e ulaştı.

Gelir Dağılımı Bozulması: Nüfusun 17 milyonu Portekiz (27 bin dolar), 17 milyonu Brezilya (10 bin dolar), 17 milyonu Tayland (7 bin dolar), 51 milyonu Mısır (3 bin dolar) seviyesinde yıllık gelire sahip.

Orta Sınıfın Yok Oluşu: Orta sınıfın erimesi, sosyal ve ekonomik dengeleri tehdit ediyor. Eğilmez, “Orta sınıfın yok olması, çok büyük bir sorun” dedi.
Özel Okul Fiyatları Avrupa’yı Solladı

Eğilmez, özel okul ücretlerini örnek göstererek satın alma gücünün eridiğini vurguladı:

Türkiye’de özel okul ücretleri yıllık ortalama 30 bin dolar.

Portekiz’de 6 bin dolar, Brezilya’da 5 bin dolar, Fransa ve Almanya’da 20 bin dolar.
Türkiye’deki ücretler, kişi başına geliri 4 kat yüksek olan Avrupa ülkelerini bile geçti.

Eğilmez, “Eskiden gelirler düşüktü, ama hayat Avrupa kadar pahalı değildi. Satın alma gücü yüksekti. Şimdi kiralar, otomobil ve gıda fiyatları dünya ortalamalarını aştı” dedi. Bu durumun, özellikle son 10 yılda ve “faiz neden, enflasyon sonuç” yaklaşımının uygulandığı son birkaç yılda belirginleştiğini belirtti.

Neden Sessizlik?
Eğilmez, toplumun tepkisizliğinin nedenlerini şöyle açıkladı:

Düşük Gelir Gruplarının Kabullenişi: Geliri Tayland ve Mısır seviyesinde olan 68 milyon kişi, durumu “kader” veya “sınav” olarak görüyor.

Avrupa Düzeyinde Gelir Sahiplerinin İtirazı: Geliri nispeten yüksek olan 17 milyon kişi daha fazla itiraz etse de, bu ses geneli etkilemiyor.

Ekonomik Yanılsama: Düşük tutulan kur, satın alma gücü paritesinde yüksek gelir yanılsaması yaratıyor, ancak gerçekte fiyatlar Avrupa’yı aşıyor.