Türk Kaplanı'nın arşivi açıldı, Anadolu'nun fotoğraf hazinesi ortaya çıktı

Haydarpaşa-Ankara demiryolu hattında Bilecik'te Bekdemir Köyü Köprüsü Koleksiyonda Fahreddin Paşa'nın Medine'deki askeri faaliyetleri ve harekâtları, Medine'de açılan kuyular ve yollar gibi inşa çalışmaları, Fahreddin Paşa'nın Türkiye Cumhuriyeti elçisi olarak atanmasının ardından Afganistan'a yaptığı yolculuk ve bu bölgedeki diğer görevleriyle ilgili fotoğraflar yer almakta. Koleksiyondaki bazı fotoğraflar Anadolu'daki yerleşim yerlerin ait ve tarihi açıdan önemli bilgiler sunuyor. Fahreddin Paşa'nın Balkan Harbi`nde Tekirdağ'da 31. Tümen'de yer alan karargah çadırı ve askerleri İngilizlerin işgale kalkıştığı Medine'yi, en yakın Osmanlı ordusu birliği bin 300 kilometre uzakta olmasına rağmen 2 yıl 7 ay teslim etmeden savunan Fahreddin Paşa, fotoğrafçılığa da yakın ilgi duyuyordu. 600'den fazla fotoğraftan oluşan koleksiyonu, oğulları Selim Türkkan ve Orhan Türkkan tarafından 1985 yılında Türk İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi'ne (IRCICA) bağışlandı. Hazine değerindeki arşiv IRCICA tarafından kamuoyunun erişimine açıldı. Şevki Bey'in Fahreddin Paşa'nın kızı Suphiye Hanım'a Mardin'den gönderdiği 23.3.1937 tarihli kartpostal IRCICA'nın verdiği bilgiye göre; Koleksiyonda Fahreddin Paşa'nın Medine'deki askeri faaliyetleri ve harekâtları, Medine'de açılan kuyular ve yollar gibi inşa çalışmaları, Fahreddin Paşa'nın Türkiye Cumhuriyeti elçisi olarak atanmasının ardından Afganistan'a yaptığı yolculuk ve bu bölgedeki diğer görevleriyle ilgili fotoğraflar yer almakta. Bu fotoğraflar içinden Anadolu'nun geçmişine ışık tutacak tarihi değerde fotoğraflar da çıktı. Kayseri Memleket Hastanesi Koleksiyonun tamamı, IRCICA'nın tarihi fotoğraflar arşivinden sorumlu uzmanı olan topografya mühendisi ve kartografya uzmanı Albay Edip Özkale tarafından incelendi ve tasnif edildi. Samsun Hamidiye Hastahanesi İslam Ansiklopedisi'nde yer alan bilgilere göre, Fahreddin Paşa, 1888 yılında harp okulunu bitirdi. Bir dizi isyan ve kalkışmayı bastıran Fahreddin Paşa, İngilizler’ le anlaşan Mekke Şerifi Hüseyin’in isyana hazırlandığı haberinin alınması üzerine Dördüncü Ordu kumandanı Cemal Paşa tarafından Medine’ye gönderildi. İsyancıların sayısı 50 bine ulaşırken, Fahreddin Paşa, emrindeki 15 bin askerle bütün Hicaz bölgesindeki kontrol altına. Trabzon'da çıkarma alanının yakınındaki askeri depolar Fahreddin Paşa ve askerleri bir taraftan düşmanla, diğer taraftan açlık ve hastalıkla mücadele etti ve bu sırada Filistin Osmanlı'nın elinden çıktı. En yakın Osmanlı kuvvetleri Medine’den bin 300 kilometre uzakta kalmıştı. Osmanlı Devleti savaştan yenilgiyle çıktı ve Mondros Mütarekesi imzalandı. Mütarekenin 16. maddesine göre teslim olması gereken Fahreddin Paşa buna yanaşmadı.Trabzon Akçaabat limanı İslam Ansiklopedisi'nde yer alan bilgiye göre, Fahreddin Paşa’nın savunduğu Medine dışındaki hemen bütün büyük merkezler âsilerin eline geçti. Bu sırada Kanal Harekâtı bütün şiddetiyle devam ettiğinden Hicaz’a asker gönderilemiyordu. Fahreddin Paşa elinde bulunan son derece kısıtlı imkânlarla Medine’yi iki yıl yedi ay boyunca müdafaa etti.Tokat’ta Yeşilırmak üzerindeki Hıdırlık Köprüsü Fahreddin Paşa, herhangi bir yağmaya karşı Medine’de Hz. Peygamber’in mezarında bulunan mukaddes emanetlerin İstanbul’a nakledilmesini teklif etti. Sorumluluk kendisinde olmak şartıyla teklifi hükümet tarafından kabul edildi.Trabzon meydanı Fahreddin Paşa, İstanbul hükümetine, “Medine Kalesi’nden Türk bayrağını ben kendi elimle indiremem, eğer mutlaka tahliye edecekseniz buraya başka bir kumandan gönderin.” cevabını vermişti.1909'da Ayvalık`dan genel görünüş Şerif Abdullah’ın kuvvetleri antlaşma gereğince 13 Ocak 1919’da Medine’ye girdi. Böylece Mondros Mütarekesi’nden yetmiş iki gün sonra Medine teslim edilmiş oldu. İngilizler tarafından “Türk kaplanı” diye adlandırılan Fahreddin Paşa 27 Ocak’ta savaş esiri olarak Mısır’a gönderildi. 5 Ağustos’ta Malta’ya sürgün edildi. Balkan Harbi'nde Çanakkale istihkamı Sürgün sırasında, savaş suçlularını yargılamak üzere işgalci devlet tarafından İstanbul’da kurdurulan ve başkanından dolayı halk arasında Nemrud Mustafa Dîvânıharbi adı verilen mahkemece ölüme mahkûm edildi. Ancak Fahreddin Paşa Ankara hükümetinin gayretleriyle 8 Nisan 1921’de Malta’dan kurtuldu.Fahreddin Paşa'nın da aralarında olduğu maiyetiyle Şevket Turgut Paşa Çanakkale'de Savunma taktikleriyle har tarihine geçen Fahreddin Paşa, 5 Şubat 1936’da Türk Silâhlı Kuvvetleri’nden tümgeneral rütbesiyle emekliye ayrıldı. 22 Kasım 1948’de vefat etti ve vasiyeti üzerine Rumelihisarı’na defnedildi.Balkan Harbi'nde Edirne'de Selimiye Camii'ne ilk giriş IRCICA'dan yapılan açıklamada, koleksiyonun Hazreti Muhammed'in kabrinin bulunduğu Mescid-i Nebevi ve Medine'ye dair önemli görsel kayıtlar sunduğu, araştırmacılar ve tarih meraklıları için kıymetli bir kaynak niteliği taşıdığı belirtildi.Gaziantep müdafii Yüzbaşı Arslan Bey ve arkadaşları Açıklamada, koleksiyonun, Osmanlı İmparatorluğu'nun Hicaz'daki son yıllarına ışık tutan nadir görüntüleri bir araya getirdiği ifade edildi.Trabzon İdadi Mektebi'nin bahçesiFahreddin Paşa'nın çektiği Kandilli Rasathanesi'nden Kavaklara doğru Boğaziçi'ni gösteren fotoğrafTrabzon'da Epifani bayramında denize haç daldırma töreni Kaynak: IRCICA Fahreddin Paşa koleksiyonuTrabzon sahili Kaynak: IRCICA Fahreddin Paşa koleksiyonu