Çok fazla gıda takviyesi alanlar, dikkat: En riskli hangisi?
Gıda takviyeleri son dönemde çok popüler. Ancak aşırı takviye alımı ölüme varan sonuçlara yol açabiliyor. Konu hakkında uzmanlardan da sıkça uyarı geliyor. Peki, en çok tüketilen vitaminlerin tek tek faydaları ve zararları ne?
Gıda takviyelerinin popülerliği son yıllarda katlanarak
artıyor. ABD'de yapılan araştırmalar, yetişkinlerin
yarısından fazlasının takviye aldığına işaret ediyor. Gıda
takviyeleri piyasasının 2025 yılı itibarıyla 200 milyar
dolar değerine ulaşması bekleniyor.
Birçok kişi gıda takviyelerinin güvenli olduğunu düşünüyor. Ancak
İngiltere'de bulunan Hertfordshire Üniversitesi'nde toksikoloji
bölüm başkanı olarak görev yapan Prof. Dr. Rob
Chilcott'a göre, en popüler gıda takviyeleri bile aşırı
alındığında ya da diğer ilaçlarla etkileşime girdiğinde tehlikeli
bir hal alabiliyor.
Dahası gıda takviyeleri ilaç statüsünde olmadığından
dünya genelinde sağlık bakanlıkları tarafından denetlenmiyor. Bu
da kontaminasyon veya ambalajda yazılı olmayan
maddelerin içerikte bulunması riskini beraberinde getiriyor.
Örneğin 2023 yılında yapılan bir araştırmada, test
edilen 57 gıda takviyesinden yüzde 89'unun içeriğinde bulunan
maddelerle ambalajlarında yazan maddelerin uyumlu olmadığı tespit
edildi.
Uzmanlar genel olarak besin maddelerini gıdalardan almayı
tavsiye ediyor. Ancak vücudunda belli eksiklikler olanlar ya da
yeterince dengeli beslenmeyen kişiler için takviyeler faydalı
olabiliyor.
Chilcott, bazı popüler takviyeleri çok fazla almanın uzun vadeli
risklerini şöyle sıraladı:
Magnezyum
Kas ve sinir fonksiyonu için kritik bir madde olan magnezyum aynı
zamanda kan şekeri düzeylerinin dengelenmesinde de rol oynuyor.
Yaşa ve cinsiyete bağlı olarak, yetişkinlerin günde 310 ila
420 miligram magnezyum alması gerekiyor. Bu miktarda
magnezyumu büyük bir avuç bademden ya da sekiz adet küçük boy
patatesten almak mümkün.
ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri bünyesinde bulunan Gıda Takviyeleri
Dairesi'nin (ODS) yönergelerine göre, günde 5.000 miligramdan
fazla magnezyum alımı aşırı doz olarak nitelendiriliyor.
Chilcott, aşırı dozda magnezyum alımının uyku hali, refleks kaybı,
yüzde kızarma ve aşırı durumlarda felç ve ölüme yol açabildiğini
belirtti.
Aşırı magnezyum alımı aynı zamanda aşırı düşük kalsiyum düzeylerine
(hipokalsemi) yol açıyor. Chillcott, hipokalseminin bir dizi sağlık
sorununa neden olabileceğini belirtti. Bu sağlık sorunları arasında
depresyon, nöbetler ve aritmi öne çıkıyor.
Chilcott, özellikle böbrek fonksiyonu zayıf kişilerin
ve hipotiroit hastalarının magnezyum aşırı dozu riskiyle
karşı karşıya olduğunu belirtti.
C Vitamini
C vitamini bağışıklık sisteminin çalışmasına ve vücutta demir
emilimine yardımcı oluyor. Chilcott, C vitaminin genel olarak
güvenli görüldüğünü ve aşırı dozda alımının fazlasıyla nadir
olduğunu belirtti.
Yetişkin kişilerin günde 75-90 miligram C vitamini alması
gerekiyor. Olumsuz etkilerin ortaya çıkması için ise 2.000
miligramın üzerinde C vitamini alımı gerekiyor. 2.000 miligram C
vitaminini gıdalardan almak için ortalama 28 portakal ya da 21
dolmalık biber yemek gerektiğini de hatırlatalım.
Günde 2.000 miligramdan fazla C vitamini almanın yorgunluğa,
böbrek sorunları ve B12 vitamini yetersizliğine yol
açabildiğini belirten Chilcott, özellikle gut, siroz ve bazı böbrek
hastalıkları olanların yüksek dozda C vitamini almaktan kaçınması
gerektiğini söyledi.
D Vitamini
D vitamini vücutta bağışıklık sisteminin, kasların ve sinirlerin
çalışmasında rol oynuyor. Aynı zamanda güçlü kemikler için de D
vitaminine ihtiyacımız var. ODS yönergelerine göre, insanların
günlük 15 mikrogram D vitamini alması ancak 100
mikrogramı aşmaması gerekiyor. 100 mikrogramı gıdalardan almak
için 13,5 adet yumurta yemek gerekiyor. Yine ODS'ye göre, günlük
250 mikrogramın altında kalındığı takdirde zehirlenme semptomları
görülmüyor.
Listede yer alan gıda takviyeleri arasında potansiyel olarak en
riskli olanın D vitamini olduğunu ancak bu riskin ortaya çıkması
için çok yüksek dozlarda alım gerektiğini belirten Chilcott,
"Tavsiye edilen dozlarda D vitamini almanın
faydaları, risklerinin çok ötesinde" diye konuştu.
Chilcott, çok fazla D vitamini almanın kandaki kalsiyum düzeyini
artırarak konjonktivit, ağrı, ateş ve titreme, kusma ve kilo kaybı
gibi sorunlara yol açtığını belirtti.
Chilcott, böbrek hastalığının kişilerin D vitamini zehirlenmesi
yaşama olasılığını artırdığını vurguladı.
Geçtiğimiz günlerde İngiltere'de yaşayan 89 yaşındaki David
Mitchener, 9 ay boyunca aldığı D vitamini takviyeleri
sonucunda kanındaki kalsiyum düzeylerinin aşırı yükselmesi sonucu
hayatını kaybetmişti.
Mitchener'ın kanındaki D vitamininin "laboratuvarda
kaydedilebilecek en yüksek düzeyde" olduğu bildirilmişti.
Balık Yağı
Balık gibi gıdalarda bulunan omega-3 yağ asitleri hücre
sağlığı için çok önemli. ODS'ye göre, omega-3 kalp, kan damarları,
akciğerler, bağışıklık sistemi, endokrin sistemi gibi birçok organ
ve yapının çalışmasında kritik rol oynuyor.
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) yönergelerine göre, günlük 2
grama kadar balık yağı takviyesi almak güvenli. 2 gram balık yağı,
85 gramlık bir dilim somona tekabül ediyor.
Chilcott, balık yağı ile ilgili en önemli riskin, takviyelerin
kendisinden ziyade balıkların hayatları boyunca tükettikleri
kirleticiler olduğunu söyledi. Bu toksinler arasında cıva, kurşun
ve kadmiyum gibi ağır metaller de yer alıyor.
ODS kaynaklarında, bir ağır metal olan metil civanın işleme ve
arıtma sürecinde balık yağı takviyelerinden temizlendiği
belirtiliyor. Öte yandan kurumun 2021 yılında
gerçekleştirdiği bir çalışmada test edilen takviyelerde arsenik,
kadmiyum, bakır, demir ya da cıva bulunamadı. Ancak aynı çalışmada
bazı takviyelerin kurşun içeriği görüldü.
Business Insider'ın "Taking too much of these 4 popular supplements
can be dangerous, a toxicologist warns" başlıklı haberinden
derlenmiştir.