Washington kilitlendi: ABD’de hükümet kapandı!

ABD’de federal hükümet, Senato’nun iki geçici bütçe tasarısını da 60 oy eşiğine taşıyamamasıyla gece yarısı itibarıyla resmen kapandı. Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Kongre’de, Temsilciler Meclisi’nden geçen “temiz” kısa vadeli finansman teklifi (CR) Senato’da Demokratların desteğini bulamadı. Demokratların ekim sonuna kadar finansmanı ve yıl bitmeden sona erecek Affordable Care Act (Obamacare) sigorta sübvansiyonlarının uzatılmasını içeren karşı tasarısı da Cumhuriyetçiler tarafından bloke edildi.

Oylamaların ardından Beyaz Saray Bütçe Ofisi (OMB) kurumlara “düzenli bir kapanma planını hayata geçirme” talimatı gönderdi. OMB Direktörü Russell Vought’un yazısı, kapanmanın süresine dair belirsizliğe dikkat çekerken çalışanların bir sonraki mesailerinde kapanma prosedürlerini uygulamak üzere işbaşı yapmalarını istedi.

Neler duracak, neler çalışacak?
Kapanma, “zorunlu olmayan” federal faaliyetleri geçici olarak askıya alıyor; pek çok kurum ücretli-izinsiz ayrımıyla personel planını yeniden yapıyor. Sosyal Güvenlik ödemeleri, gaziler (VA) hizmetleri, FEMA operasyonları, havaalanı güvenliği (TSA) ve hava trafik kontrolü gibi temel hizmetler devam ediyor; ancak bu alanlarda dahi birçok çalışan maaş almadan çalışmak zorunda kalacak ve ödemelerini kapanma sonrasında toplu olarak alacak.

Kongre üyelerinin maaşları anayasa gereği ödenmeye devam ediyor; ordu görevde kalacak ancak maaş ödemeleri kapanma bitene kadar gecikecek.

Ekonomik veri akışı da sekteye uğruyor: Çalışma Bakanlığı, cuma açıklanması beklenen aylık istihdam raporu dahil veri yayınlarını durduracak.

CDC hastalık izleme analizlerini askıya alacak; işyeri denetimleri ertelenecek; ulusal mezarlıklarda rutin bakım ve taş yerleştirme gibi işler duracak.

Ulusal Parkların açık kalıp kalmayacağı belirsiz; geçmişte personelsiz açık bırakılan parklarda tahribat yaşanmıştı.

 Öğrenci kredileri/yardımları işleyişi ve bazı sivil haklar soruşturmaları ise ciddi ölçüde yavaşlayacak.

Kaç kişi etkilenecek, faturası ne?
Kongre Bütçe Ofisi (CBO), kapanmanın günlük etkisine ilişkin notunda yaklaşık 750 bin federal çalışanın her gün zorunlu izne çıkarılabileceğini ve kapanma sonrası geriye dönük maaş ödemelerinin günlük yaklaşık 400 milyon dolar maliyete ulaşacağını hesaplıyor. Etkilenen çalışan sayısının kapanma uzadıkça kurumlara göre dalgalanabileceği belirtiliyor. 

Siyasi kavga bitmedi: 'Kim kapattı?'
Taraflar birbirini suçluyor. Cumhuriyetçi kanat, Demokratların sağlık sübvansiyonları ve bazı sağlık kurum kesintilerinin geri alınması gibi politika taleplerini bütçeye bağlayarak ülkeyi “rehin” aldığını savunuyor. Cumhuriyetçi lider John Thune, “Demokratlar bu gece hükümeti kapatmayı seçti, yarın birkaç Demokrat bize katılırsa hükümeti yeniden açabiliriz” dedi.

Demokratlar ise Cumhuriyetçilerin “temiz CR” ısrarını, sağlık güvencesini zayıflatacak bir hamle olarak görüyor. Azınlık lideri Chuck Schumer, “Cumhuriyetçiler iki partili görüşmeleri reddederek Amerika’yı kapanmaya sürüklüyor, halkın sağlık hizmetlerini riske atıyor” çıkışı yaptı.

Beyaz Saray internet sitesinde “Demokratlar hükümeti kapattı” ifadesiyle önce bir geri sayım saati, ardından kapanmanın süresini ölçen sayaç yayımlandı. Konut ve Kentsel Gelişim Bakanlığı (HUD) sitesine eklenen ve kapanma için “radikal sol”u suçlayan kırmızı bant/pencere, kamu fonlarıyla partizan mesaj verildiği gerekçesiyle Hatch Act ihlali şikâyetine konu oldu. İdare, etik uygulama ofislerinin zayıflatıldığı eleştirileriyle karşı karşıya.

Piyasalar 'şimdilik' soğukkanlı
Küresel piyasalarda ilk tepki sınırlı kaldı. ABD ana endeksleri salı gününü yükselişle kapatırken (Dow Jones rekor tazeledi), vadeli işlemler çarşamba açılışına zayıf işaret etti.

Altın fiyatı belirsizlikte ons başına 3.872 dolar ile yeni zirve gördü; dolar endeksi bir haftanın diplerine yakın.

Asya-Pasifik borsaları karışık seyretti; Japonya Nikkei 225 iş dünyası güvenindeki hayal kırıklığıyla %1 civarı geriledi; Hindistan’da faiz kararı bekleniyor.

Daha önce ne olmuştu? En uzunu 35 gündü
1981’den bu yana üç günden kısa 10 kapanma ve faaliyetleri ciddi etkileyen 4 uzun kapanma yaşandı. Son büyük kapanma, Aralık 2018–Ocak 2019 arasında 35 gün sürerek tarihin en uzunu oldu (Trump’ın ilk döneminde, “Meksika duvarı” finansmanı krizi). Clinton döneminde 1995’te 21 gün, Obama döneminde 2013’te 16 gün kapanma yaşanmıştı. Reagan yıllarında ise en uzunu üç gün süren, sayıca çok ama kısa kapanmalar görüldü.

Bundan sonra ne olur?
Kapanmanın süresi, taraflardan hangisinin ilk geri adımı atacağına ve özellikle sağlık sigortası sübvansiyonları düğümünün nasıl çözüleceğine bağlı. Cumhuriyetçi liderlik, kendi geçici finansman teklifini sık aralıklarla yeniden oylatarak daha fazla Demokrat’ı yanına çekmeyi hedefliyor; Demokratlar ise halk desteğinin sağlık güvencesinden yana olduğunu savunuyor.

Kısa sürerse etkiler sınırlı kalabilir; ancak haftalar sürecek bir kilitlenme, ücret aksamaları, veri boşlukları ve kamu hizmetlerinde yığılmalarla ekonomide belirsizliği büyütebilir. Şimdilik tek kesin olan, kapanmanın maliyetinin her gün arttığı ve çıkış yolunun hâlâ siyasal pazarlıkta saklı olduğu.