Trump: “Intel için sıfır ödedim!” Devlet ortaklığı Çin modeline mi gidiyor?

ABD hükümeti, Intel’de yüzde 9,9 hisse aldı. Beyaz Saray adımı “kritik teknoloji güvenliği” olarak sunarken Wall Street Journal olayın arka planını yazdı.

ABD tarihinde hükümetin özel şirketlere doğrudan sermaye yatırımı yapması nadir ancak geride kalan yıllarda kriz dönemlerinde istisnalar oldu.

2008 finansal krizi sırasında bankalara ve otomotiv devlerine devlet desteği sağlanmıştı. RAND analisti Jimmy Goodrich, “Çip üretme kapasitesi ulusal güvenlik kadar geçim meselesidir” diyerek Intel müdahalesini bu çerçevede değerlendirdi.

Trump’ın açıklaması
Trump, Oval Ofis’te yaptığı açıklamada Intel’in yüzde 9,9 hissesini devlete devrettiğini duyurdu. Trump’ın sosyal medya paylaşımı dikkat çekti:

“INTEL İÇİN SIFIR ÖDEDİM, DEĞERİ YAKLAŞIK 11 MİLYAR DOLAR.”

Yetkililer, Intel modelinin savunma şirketleri de dahil olmak üzere başka sektörlere uygulanabileceğini söyledi. Ticaret Bakanı Howard Lutnick konuyla ilgili şu ifadeleri kullandı: 

“Lockheed Martin gibi savunma devleri de sıradaki aday olabilir”

Ancak adımın amacı hala belirsiz: Çin’le rekabet için mi, yoksa devletin özel sektörden değer “sıkıştırması” için mi?

Intel'in uzun süreli krizi
Intel, kişisel bilgisayar çağına damga vursa da mobil çipler ve yapay zeka odaklı GPU’larda geride kaldı. Üretim üstünlüğünü de Tayvanlı TSMC’ye kaptırdı.

Biden yönetimi, CHIPS Yasası kapsamında Intel’e 11 milyar dolar hibe ve savunma sözleşmesi sağlamıştı.

Ancak şirket yeni müşteri bulmakta zorlanıyor ve Ohio’daki 28 milyar dolarlık fabrika yatırımını 2025’ten 2030’a erteledi.

Yatırımdan çok vergi gibi
Wall Street Journal'in haberine göre, Trump yönetimiyle yapılan anlaşma, Intel’e yeni kaynak sağlamıyor. Şirketin kalan 9 milyar doları alabilmesi için ABD’ye %9,9 hisse vermesi gerekiyordu. Uzmanlar, bunun hibeden çok “dolaylı bir vergi” anlamına geldiğini belirtiyor. Ayrıca Intel, daha önce CHIPS fonları için geçerli olan üretim taahhütlerinden de muaf hale geldi.

Çin modeline mi yaklaşılıyor?
Washington’un Intel hissesi, piyasada “devlet artık hisse değerini korumak zorunda kalacak” beklentisi yarattı. Yatırımcılar, hükümetin Nvidia ve Apple gibi teknoloji devlerini Intel’den çip almaya yönlendirebileceğini düşünüyor.

UBS analizinde, “ABD hükümeti, şirketleri Intel’in döküm hizmetlerini kullanmaya zorlayabilir” denildi.

Bu tablo bazı uzmanlara göre Çin tarzı devlet kapitalizmine kayış anlamına geliyor. Çin’de hükümet, stratejik şirketleri korumak için firmalara hangi tedarikçiden mal alacaklarını dikte ediyor.

Intel için son şans mı?
Bernstein analisti Stacy Rasgon, Intel'in durumu şöyle özetledi:

“Intel, ileri teknoloji çipleri yüksek hacimde, uygun maliyetle ve standartlara uygun üretebilirse müşteri kuyruğu kapısında oluşur. Ama başaramazsa, devlet baskısı da işe yaramaz.”