Bu meyveye ismini verdi ama...
Anavatanı Çin olan ve tarihi İpek Yolu ile Anadolu'ya Trabzon üzerinden yayıldığı için 'Trabzon hurması' olarak adlandırılan meyvenin üretiminde Trabzon Türkiye'de en alt sıralarda yer alıyor.
Anavatanı Çin olan ve tarihi İpek Yolu ile Anadolu'ya Trabzon
üzerinden yayıldığı için 'Trabzon hurması' olarak adlandırılan
meyvenin üretiminde Trabzon Türkiye'de en alt sıralarda yer
alıyor.
Çin'den tüm dünyaya yayılan, Anadolu'ya da İpekyolu ile gelen bu
meyveye Anadolu'da 'Cennet Meyvesi veya Hurması' dendiğini de
belirten Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Cemil Pehlevan,
geçmişte Trabzon'da hemen hemen her evin bahçesinde bulunan bu
meyvenin ağacına bugünlerde rastlamanın çok zor olduğunu
söyledi.
Dünyada üretimi 5 milyon tonu bulan Trabzon hurması üretiminin
Türkiye'de 33 bin ton, Trabzon'da ise 146 ton olduğunu belirten
Pehlevan "Trabzon Hurması'nın asıl kökeni Çin. Çin'den
İpekyolu üzerinden kervanlarla bir şekilde Trabzon'a geliyor.
Buradan daha sonra Anadolu'nun diğer köşelerine gidiyor. Ege'de,
Akdeniz'de hatta Doğu Anadolu'da üretim alanları bile var. Ancak
ismini Trabzon'dan alan Trabzon hurmasına Trabzonlular pek sahip
çıkmadılar. Başka iller isimlerini verdikleri ürünlere sahip
çıkarken, biz ilgi göstermedik" dedi.
Trabzon Hurması'nın Karadeniz bölgesindeki yıllık üretiminin 2 bin
300 ton civarında, Trabzon'da ise 146 ton civarında olduğunu
kaydeden Pehlevan, "Sıralamaya baktığımız zaman üretim
açısından Karadeniz Bölgesi 4. veya 5. sırada. Karadeniz
Bölgesi'nde 2 bin 300 ton üretim yapılıyor. Bu çok düşük bir rakam.
Trabzon'da ise 146 ton. Bu konuda Trabzon çok geri kaldı. Türkiye
genelinde 33 bin ton üretimi var. Dünya geneline baktığımız zaman 5
milyon ton civarında bir üretim var. Trabzon dışında üretim daha
fazla. İlk sırayı Akdeniz Bölgesi illeri alıyor. Özellikle Hatay,
Adana, Mersin, Kahramanmaraş ve Denizli illerinde üretimi oldukça
yaygın" diye konuştu.
PAZARLAMA SIKINTISI ÜRETİMİ ETKİLİYOR
Üretimin düşük olmasının bir nedeninin de pazarlama sıkıntısından
kaynaklandığını kaydeden Pehlevan, "Kapalı bahçe olarak İl
Tarım Müdürlüğü'nün çalışması var. İl Tarım Müdürlüğü kapalı bahçe
kurulması anlamında destek veriyor. Ancak vatandaş bu işe pek fazla
girmek istemiyor. Neden girmiyor? Pazarlama konusunda sıkıntılar
yaşanıyor. Çünkü uzun süreli saklanabilecek bir ürün değil.
Pazarlanamadığından dolayı da vatandaş dikse bile daha sonraki
aşamalarda sökmek zorunda kalıyor. Çünkü ürünü satamıyor, katma
değer katamıyor. Bunun için uzun süreli saklanması konusunda ARGE
çalışması yapılması gerektiğini düşünüyoruz. Trabzon hurması
eskiden bölgede çok ilgi görür tüketilirdi. Yaşlanan ağaçlar
kesiliyor yerine yenisi de dikilmiyor" şeklinde
konuştu.
TRABZON'DA YETERİNCE TANINMIYOR
Trabzon Ziraat Mühendisleri Odası 2. Başkanı Avni Aydın ise Trabzon
Hurması'nın Trabzon'da üretimi ile ilgili olarak yaptığı
değerlendirmede "Eğer pazarlama sorununu halledersek ve
üreticinin bahçe kurma konusunda bir takım teşvikler getirilirse
amacına ulaşacağını sanıyorum. Bu ürün fındığa alternatif değil.
Sadece üreticinin farklı tarım ürünlerinden de gelir elde etmesini
sağlayacak bir proje olacaktır. Türkiye ve ilimizde ismi Trabzon
Hurması olmasına rağmen ilimizde yeterince tanınmamaktadır.
Geçmişte herkesin evlerinin önünde yada köylerindeki bahçelerinde
yabanisi bulunuyordu. Yabani çeşidi de yenildiğinde ağızda burukluk
ve itici bir tat bıraktığından pek tercih edilmiyordu. Kültür
çeşitlerinde biz bu algıyı yıktık. Artık kaliteli, insanın damak
tadına uygun farklı çeşitler var. Hem olgunlaşarak yenilen hem de
olgunlaşmadan yenilen çeşitleri mevcuttur. Üreticilerimiz bize
başvurdukları tadirde fidan temini konusunda yardımcı
oluyoruz" ifadelerini kullandı.
Üreticilerden Mahmut Uzunlar ise 15 yıldır Trabzon hurması
yetiştirdiğini ancak pazarlama sorunu yaşadıklarını söyledi.
Uzunlar "Yaklaşık 15 yıldır Trabzon Hurması yetiştiriyorum.
Hasadımız iyi ancak pazarlama sıkıntımız var. Yetiştirdiğimiz
hurmalar tamamen organik, ilaç yok. Yılda yaklaşık 300 kilo kadar
yetiştiriyorum. Para kazanmadan ziyade hobi olarak
yapıyorum" bilgisini verdi.
HER YAŞTA TÜKETİLMESİ GEREKEN BİR MEYVE
Karadeniz Teknik Üniversitesi Gıda İşleme Bölümü Öğretim Üyesi
(KTÜ) Doç. Dr. Oktay Yıldız da Trabzon Hurması'nın içerdiği vitamin
bakımında her yaşta tüketilmesi gerektiğine dikkat çekti. Yıldız
"Bu meyvenin yapısı özellikle peklik, lifli maddeler
bakımından çok zengin. Çok yüksek C vitamini kaynağı değil ancak
bir portakalın yarısı oranında C vitamini içeriyor. Bunun dışında A
ve B gurubu vitaminleri bakımından zengin bir meyve. Temel tüketim
alışkanlığı bakımından özellikle yapısında bulunan lifli gıdalar
sindirim sistemini düzenlemesi açısından ve yapısında bulunan diğer
bileşiklerle de antioksidan özelliği olma açısından değerli bir
meyve. Her yaşta, bebek yaşından yetişkin ihtiyara varıncaya kadar
rahatlıkla tüketilebilecek bir meyve. Biz, öncelikle bu meyvenin
taze tüketilmesini öneriyoruz. Şu an tam mevsimindeyiz"
ifadelerini kullandı.
GENÇLER PEK TÜKETMİYOR
Trabzon Hurması'nın farklı işlenerek özellikle çocuklara ve
gençlere sevdirilmesi gerektiğini de kaydeden Yıldız, şunları
söyledi:
"Öncelikli olarak bölgemizde var olan kapama bahçeleri yada
ufak tefek üreticilerin bu ürünü ticari bir emtia halinde ulusal
yada uluslararası pazarda satabilmeleri için üretici birliği
kapsamında bunların bir araya gelmesi lazım. Yani bir birlikteliğe
ihtiyaç var. İkincisi, mevsimi dışında bu ürünün tüketilmesi için
örneği vişneyi yaz mevsiminde taze olarak tüketiyoruz ancak kışın
da bol bol suyunu içebiliyoruz. Trabzon hurması için dünya bunun
gıda endüstrisindeki ürünlerine yabancı değil. Fakat bölgemiz
yabancı. Bölgemizde bunun üretimini yapan birkaç ARGE işletmesi
olduğunu biliyoruz. Trabzon Hurmasını marmelat olarak ürettiğinizde
iyi bir pazar bulamayabilirsiniz. Gençlerimiz arasında tüketim
alışkanlığı yok. İncirin üretimini arttırmak için Aydın'da
üreticiler cipsini yapmışlar. Bu tür biraz daha popüler ürüne
dönüştürülmesinin sağlanması gerekiyor. Örneğin püreye, reçele,
konsantreye dönüştürülmesi gerekiyor. Bu ürünün daha rahat
tüketilebileceği, her yaşta insanların ilgi duyabileceği ve
pazarlamasında da sıkıntı çekmeyeceği bu tür ürünler üretilmesi
gerektiğini düşünüyoruz. Soğuk zincirle yurt dışına bile
gönderebileceğimiz bir meyve."
DÜNYA ÜRETİMİNDE ÇİN İLK SIRADA
Öte yandan Trabzon hurması (Diospyros kaki) dünyada çoğunlukla
subtropik iklim kuşaklarında yetiştiriciliği yapılan Çin kökenli
bir meyve türü olarak dikkat çekiyor. Dünya toplam üretimi olan
yaklaşık 5 milyon tonun yüzde 70'lik bölümünü Çin tek başına
karşılarken, bu ülkeyi Güney Kore, Japonya, Brezilya, Azerbaycan,
İtalya, Şili, ABD, İsrail, Özbekistan, Mısır, Gürcistan, İspanya ve
Türkiye gibi ülkeler izliyor. Çin'de 2 bin'den fazla çeşidi olan ve
yaklaşık 2 bin yıllık bir geçmişi bulunduğu belirtilen Trabzon
hurmasının gerçek anlamda dünyaya yayılması ise 19. yüzyılda
gerçekleşirken, hem kurutularak hem de taze olarak tüketilen
meyvenin üretimi son yıllarda İsrail, A.B.D., Yeni Zellanda,
Avustralya, İspanya, Gürcistan ve Mısır'da da artış gösteriyor.
Türkiye'de bu meyve birçok yerde "Cennet Meyvesi, Hurma,
Japon hurması ve amme" olarak da adlandırılırken,
ülkemizde, özellikle turunçgiller, incir, çay ve fındık
yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı bölgelerde çoğunlukla ev
bahçeleri içerisinde bireysel ağaç ya da küçük parseller şeklinde
yetiştiriliyor. Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde Trabzon
hurması üretimi çok dağınık, parçalı ve genelde bir bahçe düzeni
içerisinde olmayan şekilde yapılırken, Akdeniz bölgesinde ise en
yüksek üretim Hatay, Adana, Kahramanmaraş ve Mersin illerinde
düzenli bahçeler şeklinde yapılıyor.
(Bekir Koca - Ozan Köse/İHA)